مصالح استفاده شده در صنعت ساختمان ابزار دست مهندسان عمران و معماری است، در نقشه‌های ساختمانی هر خط علاوه بر نمایش حدود بنا، مشخص کننده مصالح ساختمانی نیز است.
همان گونه که انتخاب مصالح مناسب برای جلوه‌های ظاهری ساختمان از اهمیت خاصی برخوردار است باید با کاربری ساختمان دوام در برابر عوامل محیطی و شرایط اقلیمی و مسایل اقتصادی نیز مورد توجه قرار گیرد.
دوام و طول عمر سازه طراحی شده تنها با مصالح گران تظمین نمی‌شود، اگر به ساختمان‌های کهن نگاه کنیم آشکار است که دقت در انتخاب و همنشینی مصالح و توجه به جزئیات است که این دوام را ممکن ساخته است. گاهی با هزینه کمتر می‌توان سازه‌های مستحکم تری ساخت.
برای شناخت مصالح ساختمانی آگاهی از خصوصیت‌های فنی و فیزیکی آن‌ها کافی نیست، بلکه برای انتخاب صحیح مصالح نیاز به در نظر گرفتن امور دیگری می‌باشد، مانند:
- همنشینی با سایر مصالح پروژه.
- نحوه نگهداری و انبار کردن مصالح ساختمانی در گارگاه.
این فاکتور‌ها نقش بسیار مهمی در طراحی و اجرای سازه ایفا می‌کنند. در طراحی‌های روز جهان مسائل دیگری همچون بحث توسعه پایدار و استفاده از مصالح ساختمانی سبز مطرح است، تولید مصالح سبز بخش جدیدی از مباحث مهندسی ساختمان می‌باشد که در آن استفاده از مصالح قابل بازیافت و بازیافت شده و همچنین تولید مصالحی که روند تولید و بهره گیری از آن‌ها به محیط زیست صدمه اندک و لا اقل قابل جبرانی وارد کند مورد توجه می‌باشد. لذا این امید است که مهندسان ما هم پا در این عرصه جدید نهاده تا بتوانیم سهم مؤثری در کاهش نخاله‌های ساختمانی داشته باشیم و صدمات کمتری از این حیث به محیط زیست وارد سازیم.
بازیافت نخاله‌های ساختمانی:
بازیافت نخاله‌های ساختمانی به عنوان یک مساله بسیار مهم مورد توجه کارشناسان قرار گرفته است. می‌توان به درصد قابل توجه نخاله‌ها ناشی از عملیات ساخت و تخریب ساختمان که حدود 23 تا 33 درصد کل زباله‌های خشک شهرها را تشکیل می‌دهد توجه کرد.
عامل اصلی که طراحی و صنعت ساختمان را به سمت بازیافت هدایت می‌کند موارد زیر است:
- هجوم حجم بالای نخاله‌ها جهت دفن در زمین.
- هزینه‌های مربوطه بر اساس حجم و فاصله حمل نخاله‌ها به صورت تصاعدی افزایش می‌یابد.
- اشغال بیش از حد فضا.
- صعوبت متراکم نمودن ان ها.
- عدم آمادگی برای شعله ور شدن جهت استفاده برای تولید انرژی.
- تلفیقی از این موارد سازندگان را برای پیدا نمودن گزینه‌های اقتصادی به تلاش وادار ساخته است.
چالش مواد ساختمانی زاید در کشورهای صنعتی:
با پر شدن ظرفیت زمین‌هایی که برای دفن نخاله ها، مجاز تشخیص داده شده اند، و با توجه به افزایش تراکم جمعیت کشورهای اورپایی و حتی ژاپن بازیافت زباله را به یک صنعت کاربردی و سود آور تبدیل کرده اند. استفاده از مصالحی که مراحل بازیافت آن‌ها مشکل و پیچیده هست مثل پی وی سی‌ها در بعضی مناطق ممنوع شده است.
اهمیت توجه به مسائل محیط زیست محیطی باعث شده است که طرح‌ها و تکنیک‌ها جدیدی مانندل Lego ابداع شود. هدف این روش طراحی و ساخت قطعاتی است که به راحتی جاگذاری و یا جدا شوند. این مصالح ساختمانی به صورت بلوک‌های بتنی هستند که در محل چیده می‌شوند و به وسیله تسمه‌های فولادی در محل فیکس و توسط اجزای سازه‌ای به یکدیگر چفت می‌شوند.
کاهش دورریزها:
بعضی از انواع مصالح ساختمانی نسبت به بقیه مصالح استفاده شده دورریز بیشتری تولید می‌کنند، بعنوان مثال: بتن، آسفالت، نخاله ها.
حدود 50 درصد اجزای زباله‌های ساختمانی از نظر وزن درصد بالاتری از نظر حجم را نیز به خود اختصاص می‌دهند، مصالح چوبی حدود 25 درصد کل محاسبه می‌شوند، و اما باقی مصالح از جمله فلزاتی مانند فولاد و آلومینیوم به همراه شیشه، اجزای سقف، گچ، پلاستیک و غیره یک چهارم نخاله‌های باقی مانده را تشکیل می‌دهند.
این تقسیم بندی نشان می‌دهد که کارهای زیادی می‌توان به منظور منحرف کردن مسیر نخاله‌ها ناشی از ساخت و تخریب از محل دفن زباله انجام داد، انجام این کار به برنامه ریزی نیاز دارد.
دو عامل بسیار مهم و مؤثر در برنامه ریزی و مدیریت زباله‌ها در کارگاه می‌توان به تفکیک مصالح و تلاش آگاهانه برای کاهش تعداد انواع مصالح اشاره کرد.
یک کارفرمای پروژه ساختمانی باید برنامه مدونی در خصوص کاهش نخاله و دورریزی‌ها تهیه کرده باشد.
بخشی از کارفرمایان هر دو جنبه منافع اقتصادی و بازیافت و استفاده از مصالح سبز و مصالح بازیافتی را در نظر دارند.
کارفرمایان باید مشوق پیمان کاران جهت طراحی و اجرای ساختمان‌هایی باشند که در طراحی آن‌ها از مصالح سبز و یا مصالح بازیافتی استفاده می‌شود.
این ساختمان‌ها برای محقق کردن اهداف زیر طراحی می‌شوند:
- حداکثر بازیافت ممکن.
- استفاده از مصالح بازیافتی شده و مصالح سبز.
- صرفه جویی در مصرف انرژی.
- کاهش مصرف آب.
- تاکید بر اوراق کردن و استفاده ی مجدد.
- ارائه یک برنامه مشارکتی برای بازیافت نخاله‌ها در داخل ساختمان در هنگام بهره برداری.
انواع روش‌های بازیابی مصالح:
1) بازیابی بصورت چرخه ی بسته: در این پروسه نخاله‌ها تبدیل به مصالح مشابه مصالح مادر می‌شوند، بعنوان مثال: شیشه‌های ساده مصرف شده مجددا به ورق‌های شیشه تبدیل می‌شوند.
2) بازیابی بصورت چرخه ی باز: در این پروسه نخاله‌های بازیافت شده به مصالحی جدید تبدیل می‌شوند، برای مثال: قوطی‌های کنسرو تبدیل به فلس‌های برای مسلح کردن بتن می‌شوند یا بطری‌های پلاستیکی تبدیل به زیر سازی برای فرش‌های ماشینی و موکت می‌شوند.